Yanık, Sıcak Çarpması ve Donma

Yanık nedir?

Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasıdır. Yanık genellikle sıcak su veya buhar teması sonucu meydana geldiği gibi sıcak katı maddelerle temas, asit / alkali gibi kimyasal maddelerle temas, elektrik akımı etkisi ya da radyasyon nedeni ile de oluşabilir.

Kaç çeşit yanık vardır?

1- Fiziksel yanıklar:

• Isı ile oluşan yanıklar,
• Elektrik nedeni ile oluşan yanıklar,
• Işın ile oluşan yanıklar,
• Sürtünme ile oluşan yanıklar,
• Donma sonucu oluşan yanıklar.

2- Kimyasal yanıklar:

• Asit ve / veya  alkali madde ile oluşan yanıklar.

Yanığın ciddiyetini belirleyen faktörler nelerdir?

• Derinlik,
• Yaygınlık,
• Bölge,
• Enfeksiyon riski,
• Yaş,
• Solunum yolunun zarar görmesi,
• Önceden var olan hastalıklar.

Yanıklar nasıl derecelendirilir?

1. derece yanık: Deride kızarıklık, ağrı ve ödem vardır.

2. derece yanık: Deride içi su dolu kabarcıklar (bül) vardır ve ağrılıdır.

3. derece yanık: Derinin tüm tabakaları etkilenmiştir. Özellikle de kaslar, sinirler ve damarlar üzerinde etkisi görülür. Sinirler zarar gördüğü için ağrı yoktur.

Yanığın vücuttaki olumsuz etkileri nelerdir?

Yanık derinliği, yaygınlığı ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar. Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelebilir. Enfeksiyon riski vardır.

Isı ile oluşan yanıklarda ilk yardım nasıl olmalıdır?

• Kişi hala yanıyorsa sakinleştirilerek koşması engellenir. Hasta / yaralının üzeri battaniye veya bir örtü ile kapatılır. Battaniye ya da örtü yoksa yerde  yuvarlanması sağlanır.
• Yaşam belirtileri değerlendirilir (ABC).
• Solunum yolunun etkilenip etkilenmediği kontrol edilir.
• Yanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler kesilerek çıkarılır.
• Yanık bölge en az 20 dakika tazyiksiz suyun altına tutulur (Yanık yüzeyi büyükse ısı kaybı çok olacağından önerilmez).
• Ödem oluşabileceği düşünülerek yüzük, bilezik, saat gibi eşyalar çıkarılır.
• Hijyene dikkat edilir.
• Su toplamış yerler patlatılmaz.
• Yanık üzerine ilaç ya da yanık merhemi gibi maddeler de sürülmez.
• Yanık üzeri nemli ve temiz bir bezle kapatılır.
• Hasta / yaralının üzeri battaniye ile örtülür.
• Yanık bölgeler birlikte bandaj yapılmaz.
• Yanık geniş ve sağlık kuruluşu uzaksa hasta / yaralının kusması yoksa bilinçliyse ağızdan su / mineralli su verilerek sıvı kaybı önlenir.
• Tıbbi yardım istenir (112).

Kimyasal yanıklarda ilk yardım nasıl olmalıdır?

• Deriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir.
• Bölge bol tazyiksiz suyla en az 15 – 20 dakika yumuşak bir şekilde yıkanmalıdır.
• Giysiler çıkarılmalıdır.
• Hasta / yaralı örtülmelidir.
• Tıbbi yardım istenmelidir (112).

Elektrik yanıklarında ilk yardım nasıl olmalıdır?

• Soğukkanlı ve sakin olunmalıdır.
• Hasta / yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmelidir. Akımı kesme imkanı yoksa tahta çubuk ya da ip gibi yalıtkan bir cisimle elektrik teması kesilmelidir.

 

• Hasta / yaralının yaşam bulguları değerlendirilmelidir (ABC).
• Hasta / yaralıya kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir.
• Hasta / yaralı hareket ettirilmemelidir.
• Hasar gören bölgenin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir.
• Tıbbi yardım istenmelidir (112).

 Sıcak çarpması nedir?

Yüksek derece ısı ve nem nedeniyle vücut ısısının ayarlanamaması sonucu ortaya bozukluklardır. Sıcak çarpmasının belirtileri şunlardır:

• Kas krampları,
• Güçsüzlük, yorgunluk,
• Baş dönmesi,
• Davranış bozukluğu, sinirlilik,
• Solgun ve sıcak deri,
• Bol terleme (daha sonra azalır),
• Mide krampları, kusma, bulantı,
• Bilinç kaybı, hayal görme,
• Hızlı nabız.

Sıcak çarpmasında ilk yardım nasıl olmalıdır?

• Hasta serin ve havadar bir yere alınır.
• Giysiler çıkarılır.
• Sırtüstü yatırılarak kol ve bacaklar yükseltilir.
• Bulantısı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek için su / mineralli su içirilir.

 

Sıcak çarpmasında risk grupları nelerdir?

Sıcak çarpması için özel bir risk grubu bulunmamakla beraber diğer hastalık ya da yaralanmalar için hassas olan kişiler, sıcaktan da diğer kişilere göre daha çok etkilenirler. Bu kişiler:

• Kalp hastaları,
• Tansiyon hastaları,
• Şeker hastaları,
• Kanser hastaları,
• Normal kilosunun çok altında ve çok üzerinde olanlar,
• Psikolojik ya da psikiyatrik rahatsızlığı olanlar,
• Böbrek hastaları,
• 65 yaş üzeri kişiler,
• 5 yaş altı çocuklar,
• Hamileler,
• Sürekli ve bilinçsiz diyet uygulayanlar,
• Yeterli miktarda su içmeyenler.

Sıcak yaz günlerinde sıcak çarpmasından korunmak için alınması gereken önlemler nelerdir?

• Şapka, güneş gözlüğü ve şemsiye gibi güneş ışığından koruyacak aksesuarlar kullanılmalıdır.
• Mevsim şartlarına uygun, terletmeyen, açık renkli ve hafif giysiler giyilmelidir.
• Bol miktarda sıvı tüketilmelidir.
• Vücut temiz tutulmalıdır.
• Her öğünde yeterli miktarda gıda alınmalıdır.
• Gereksiz ve bilinçsiz ilaç kullanılmamalıdır.
• Doğrudan güneş ışığında kalınmamalıdır.
• Kapalı mekanların düzenli aralıklarla havalandırılmasına özen gösterilmelidir.

Donma nedir?

Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kanın pıhtılaşması ile dokuda hasar oluşmasıdır.

Donmalar nasıl derecelendirilir?

Birinci derece: En hafif şeklidir. Erken müdahale edilirse hızla iyileşir.

• Deride solukluk, soğukluk hissi olur.
• Uyuşukluk ve halsizlik görülür.
• Daha sonra kızarıklık ve iğnelenme hissi oluşur.

İkinci derece: Soğuğun sürekli olması ile belirtiler belirginleşir.

• Zarar gören bölgede gerginlik hissi olur.
• Ödem, şişkinlik, ağrı ve içi su dolu kabarcıklar (bül) meydana gelir.
• Su toplanması iyileşirken siyah kabuklara dönüşür.

Üçüncü derece: Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır.

• Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur.

Donmada ilk yardım nasıl olmalıdır?

• Hasta / yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir.
• Hasta / yaralı sakinleştirilir.
• Hasta / yaralı kesin istirahate alınır ve hareket ettirilmez.
• Hasta / yaralıya kuru giysiler giydirilir.
• Hasta / yaralıya sıcak içecekler verilir.
• Su toplamış bölgeler patlatılmaz, bu bölgelerin üstü temiz bir bez ile örtülür.
• Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır.
• El ve ayak doğal pozisyonda tutulur. Eller yumruk yapılmışsa ve ayaklar büzülmüş ise açılmaya çalışılmaz.
• Isınma işleminden sonra hissizlik devam ediyorsa bandaj yapılır.
• El ve ayaklar yukarı kaldırılır.
• Tıbbi yardım istenir (112).