Temel Yaşam Desteği ve Şok Cihazı

 

Solunum ve kalp durması nedir?

Solunum durması: Solunum hareketlerinin durması nedeniyle vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalmasıdır. Hemen yapay solunuma başlanmaz ise bir süre sonra kalp durması meydana gelir.

Kalp durması: Bilinci kapalı kişide kalp atımının olmaması durumudur. Kalp durmasına en kısa sürede müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur.

Temel yaşam desteği nedir?

Yaşam kurtarmak amacı ile hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra solunumu ve / veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir.

Hava yolunu açmak için baş geri çene yukarı pozisyonu nasıl verilir?

Bilinci kapalı bütün hasta / yaralılarda solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye kayabilir ya da herhangi bir yabancı madde solunum yolunu tıkayabilir. Önce ağız içine gözle bakılır, yabancı cisim var ise çıkarıldıktan sonra hastaya "Baş Geri - Çene Yukarı" pozisyonu verilir. Bunun için;

• Bir el alna yerleştirilir.
• Diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir.
• Alından bastırılıp çeneden kaldırılarak baş, geriye doğru itilir.
• Böylece dil yerinden oynatılarak hava yolu açıklığı sağlanmış olur.

Yetişkinlerde Dış Kalp Masajı ve Yapay Solunumun Birlikte Uygulanması

1. Kendisinin ve hasta / yaralının güvenliğinden emin olunur.
2. Hasta / yaralının omuzlarına dokunup “İyi misiniz?” diye sorularak bilinci kontrol edilir, bilinci yok ise:
3. Çevreden yüksek sesle yardım çağrılır, 112 aratılır. Şok cihazı istenir.
4. Hasta / yaralı sert bir zemin üzerine sırtüstü yatırılır.
5. Hasta / yaralının yanına diz çökülür.
6. Hasta / yaralının boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır.
7. Hasta / yaralının ağız içi kontrol edilir, görünen yabancı cisim var ise çıkartılır.
8. Hava yolunu açmak için bir el hasta / yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir.
9. Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından bastırılıp çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir. Hastaya "Baş Geri - Çene Yukarı" pozisyonu verilir.
10. Hasta / yaralının solunum yapıp yapmadığı "Bak - Dinle - Hisset" yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir:
    •  Göğüs kafesinin solunum hareketlerine bakılır.
    •  Eğilip kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs üzerine hafifçe yerleştirilerek göğüs hareketleri hissedilir.
11. Hasta / yaralının solunumu yok ise,
12. Çevrede başka kimse yok ve ilk yardımcı yalnız ise kendisi 112’yi arar.
13. Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir.
14. Diğer el, bu elin üzerine yerleştirilir.
15. Her iki elin parmakları birbirine kenetlenir.
16. Ellerin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsekler bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur.
17. Göğüs kemiği 5 cm aşağı inecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30 kalp basısı uygulanır. Bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır.
18. "Baş Geri - Çene Yukarı" pozisyonu tekrar verilerek hava yolu açıklığı sağlanır.
19. Alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağını kullanarak hasta / yaralının burnu kapatılır.
20. Normal bir soluk alınır, "Baş Geri - Çene Yukarı" pozisyonunda iken hasta / yaralının ağzını içine alacak şekilde ağız yerleştirilir.
21. Hasta / yaralının göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 nefes verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir.
22. Hasta / yaralıya 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır (30;2).
23. Temel yaşam desteğine hasta / yaralının yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir. 

Çocuklarda (1-8 yaş) Dış Kalp Masajı ve Yapay Solunumun Birlikte Uygulanması

1. Kendisinin ve çocuğun güvenliğinden emin olunur.
2. Çocuğun omuzlarına dokunup “İyi misiniz?” diye sorularak bilinci kontrol edilir, bilinci yok ise:
3. Çevreden yüksek sesle yardım çağrılır, 112 aratılır. Şok cihazı istenir.
4. Çocuk sert bir zemin üzerine sırtüstü yatırılır.
5. Çocuğun yanına diz çökülür.
6. Çocuğun boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır.
7. Ağız içi gözle kontrol edilir, hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise çıkartılır.
8. Hava yolunu açmak için bir el hasta / yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir.
9. Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından bastırılıp çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir, çocuğa "Baş Geri - Çene Yukarı" pozisyonu verilir.
10. Hasta / yaralının solunum yapıp yapmadığı "Bak - Dinle - Hisset" yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir:
    •   Göğüs kafesinin solunum hareketlerine bakılır.
    •  Eğilip kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs üzerine hafifçe yerleştirilerek göğüs hareketleri hissedilir.
11. Solunum yok ise alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağını kullanarak çocuğun burnu kapatılır.
12. "Baş Geri - Çene Yukarı" pozisyonunda iken çocuğun ağzını içine alacak şekilde ağız yerleştirilir.
13. Çocuğun göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 nefes verilir. Havanın geriye çıkması için zaman verilir.
14. Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir (Çocuk yetişkin görünümündeyse yetişkinlerde olduğu gibi iki el ile kalp basısı uygulanır.).
15. Elin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsek bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur.                               
16. Göğüs kemiği 5 cm aşağı inecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30 kalp basısı uygulanır. Bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır.
17. Çocuğa 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır (30;2).
18. İlk yardımcı yalnız ise 30;2 göğüs basısının 5 tur tekrarından sonra 112’yi kendisi arar.
19. Temel yaşam desteğine çocuğun yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.

Bebeklerde (0–12 ay) Dış Kalp Masajı ve Yapay Solunumun Birlikte Uygulanması

1. Kendisinin ve bebeğin güvenliğinden emin olunur.
2. Ayak tabanına hafifçe vurarak bilinci kontrol edilir, bilinci yok ise:
3. Çevreden yüksek sesle yardım çağrılır, 112 aratılır. Şok cihazı istenir.                
4. Bebek, sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır.
5. İlk yardımcı temel yaşam desteği uygulayacağı pozisyonu alır (Yerde uygulama yapacak ise diz çöker, masa vb. yerde uygulama yapacak ise ayakta durur.).
6. Bebeğin boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır.
7. Ağız içi gözle kontrol edilir. Hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise çıkartılır.
8. Hava yolunu açmak için bir el bebeğin alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğine koyulup baş hafifçe yukarı geri itilerek eğilir, "Baş Geri - Çene Yukarı" pozisyonu verilir.
9. Bebeğin solunum yapıp yapmadığı "Bak - Dinle - Hisset" yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir:
   •    Göğüs kafesinin solunum hareketlerine bakılır.
   •   Eğilip, kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs üzerine hafifçe yerleştirilerek göğüs hareketleri hissedilir.
10. Solunum yoksa ağız dolusu nefes alınır ve ağız, bebeğin ağız ve burnunu içine alacak şekilde yerleştirilir.
11. Bebeğin göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 solunum verilir. Havanın geriye çıkması için zaman verilir.
12. Kalp basısı uygulamak için bebeğin (İki meme başının altındaki hattın ortası göğüs merkezini oluşturur.) göğüs merkezi belirlenir.                                                                   
13. Bir elin orta ve yüzük parmağı bebeğin göğüs merkezine yerleştirilir.                         
14. Göğüs kemiği 4 cm aşağı inecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30 kalp basısı uygulanır. Bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır.
15. Bebeğe 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır (30;2).
16. İlk yardımcı yalnız ise 30;2 göğüs basısının 5 tur tekrarından sonra 112’yi kendisi arar.
17. Temel yaşam desteğine bebeğin yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.

Otomatik Eksternal Defibrilatör (OED) / Şok Cihazı Kullanımı

OED nedir?

OED, bir defibrilatör türüdür. Defibrilatörler kalbe şok uygulaması yapmaya yarayan cihazlardır. OED, ani kalp durması sırasında göğse yapıştırılan pedler (elektrotlar) vasıtası ile kalbe şok verilmesini sağlayan hafif, kullanımı kolay ve taşınabilir bir cihazdır. Bu cihazlar OED kullanımını kapsayan ilk yardım eğitimi almış herkes tarafından kullanılabilir.

OED nasıl etki eder?

Ani kalp durması; kalpte aniden ortaya çıkan işlev bozukluğunda ve kalp beklenmedik bir şekilde atmayı bıraktığında ortaya çıkar. Birkaç dakika içinde tedavi edilmediği takdirde hızla ölüme yol açar. Ani kalp durması çoğunlukla kalbin pompa işlevini yapmasına engel olan elektriksel bozukluktan kaynaklanır. Kalbin hızlı bir şekilde bu durumdan kurtarılması için kalbe şok uygulanması gerekir. Ani kalp durmasından sonraki 3-5 dakika içinde uygulanabilen şok, sağ kalıma % 50-70 oranında olumlu katkı sağlar. Gecikilen her bir dakika için ise hasta / yaralının hayatta kalma şansı % 10-12 oranında düşer. OED yardımı ile uygulanan şok kalbin pompa işlevini yapmasına engel olan elektriksel bozuklukların ortadan kaldırılması ve normal ritmin devam etmesini sağlamak sureti ile etki eder.

OED'ler neden önemlidir?

OED’ler:
•    Hastane öncesindeki tüm ilk yardımcılar tarafından kullanılabilir olması,
•    Taşınabilir olması ve
•    Daha fazla insanın hayatta kalmasını sağlayacağından dolayı önemlidir.

OED çeşitleri nelerdir?

Birçok farklı OED modeli mevcuttur. Kullanım ilkeleri her biri için aynıdır. Ancak ekran ve seçenekler farklılık gösterebilir. Tüm OED'ler aşağıdaki ortak unsurlara sahiptir:

•    Açma / kapama mekanizması,
•    Kablo ve pedler (elektrotlar),
•    Kalp ritmini değerlendirme yeteneği,
•    Şok verme yeteneği,
•    Sesli ve / veya görsel komut sistemi,
•    Kolay taşınabilirlik için pil ile çalıştırma.

OED’ler "Tam Otomatik" veya "Yarı Otomatik" olabilir:

Tam otomatik OED: Kalpteki düzensiz ritmi tanıyan ve şok uygulaması için ilk yardımcının herhangi bir düğmeye basmasına gerek olmayan cihazlardır.
Yarı otomatik OED: Kalpteki düzensiz ritmi tanıyan ve şok uygulaması için ilk yardımcının cihaz üzerindeki şok düğmesine basması gereken cihazlardır.

OED’ler nasıl çalışır?

OED içindeki bir mikroişlemci, hasta / yaralının kalp ritmini yapışkan elektrotlar aracılığıyla analiz eder ve ilk yardımcıya şok gerekip gerekmediği komutunu verir. Şok gerekli ise kaydedilmiş bir ses, ilk yardımcıdan OED'deki şok düğmesine basmasını ister. Tam otomatik OED’lerde şok uygulaması için ilk yardımcının düğmeye basmasına gerek yoktur. Cihaz şoku kendisi otomatik olarak verir. Sesli ve / veya görsel komutlar ilk yardımcıyı işlem boyunca yönlendirir.

OED'lerin kullanımı güvenli midir?

OED’lerin sesli ve / veya görsel komutları yerine getirildiği takdirde hastaya zarar verilmesi mümkün değildir. Bu cihazlar sadece hayatı tehdit eden ritimler için şok önerdiğinden ve uyguladığından dolayı güvenlidir.

OED kullanılan durumlar nelerdir?

OED kullanımı “Temel Yaşam Desteği” uygulaması içerisinde yer alır ve hayatı tehdit eden kalp ritimlerinin geri döndürülmesinde kullanılır.

OED kullanımı sırasından dikkat edilmesi gereken genel ilkeler:

•    OED, hasta / yaralının solunumunu değerlendirmez.
•    Hasta / yaralıya müdahale etmeden önce olay yerinin ilk yardımcı, hasta / yaralı ve çevredeki insanlar açısından risk taşıyıp taşımadığının mutlaka değerlendirilmesi gerekir.
•    Pedlerin yapışacağı bölgenin kuru olması gerekir. Hasta / yaralının göğsünde ıslaklık var ise pedler yerleştirilmeden önce göğüs kurulanmalıdır.
•    Hastanın göğsünün kıllı olması, boyun ve / veya göğüste takı vb. şeylerin bulunması pedlerin iletiminde sorun yaratabileceğinden çıkarılır. Bu durumlarda cihazın yanında bulunan ilk yardım kiti içerisindeki makas, eldiven, tıraş bıçağı vb. malzemeler kullanılabilir. Takı ve benzerleri ayrı bir poşet içerisinde muhafaza edilmelidir.
•    Pedlerin yapıştırılacağı bölgede açık yara var ise pedler yara üzerine yapıştırılmamalıdır. Ayrıca göğüs bölgesinde yapıştırılmış ilaç bantları var ise öncelikle bantlar çıkartılmalı ve sonra pedler yapıştırılmalıdır.
•  Gebeler ile kalp pili olduğu bilinen hastalarda OED kullanılabilir ancak ped kalp pili üzerine yapıştırılmamalıdır. 2,5 cm uzağına yapıştırılmalıdır.
•   OED, kalp ritmi analizi yaparken ve şok verirken hasta / yaralıya dokunulmamalıdır. Ayrıca hasta / yaralının bulunduğu yüzey iletken özellikte ise temas edilmemelidir. İlk yardımcı, aynı zamanda hasta / yaralıya dokunulmaması gerektiğini çevredekilere yüksek sesle söylemelidir.
•   OED ve “Temel Yaşam Desteği” uygulamasından sonra yaşam belirtisi gösteren hasta / yaralıya kurtarma (iyileşme, derlenme) pozisyonu verilmelidir. Kesinlikle OED kapatılmamalı ve pedler çıkartılmamalıdır. Bu şekilde cihaz analiz yapmaya devam edecek ve ilk yardımcıyı sesli ve / veya görsel komutlar ile yönlendirebilecektir.

OED kullanılmaması gereken durumlar:

• OED, yağmur altında, ıslak ve metal zeminde olan hasta / yaralıya uygulanmamalıdır. Bu durumda hasta / yaralı kuru bir zemine çekilerek göğüs kafesi kurulandıktan sonra pedlerin ve göğüs kafesinin tekrar ıslanmaması sağlanabiliyorsa kullanılmalıdır.
• Yangın ve patlama tehlikesi olan yanıcı gazların bulunduğu ve yoğun oksijenin olduğu ortamlarda kullanılmamalıdır. Bunun yanı sıra sürekli oksijen verilen bir hastada müdahale sırasında oksijen kaynağı kesilmeli veya uzaklaştırılmalıdır.

Yetişkinlerde OED Uygulaması

1. OED’yi hastanın yanına uygun şekilde (yatay konumda) yerleştirin.
2. OED kapağı açıldığında otomatik olarak açılan bir model değil ise açma düğmesine basarak cihazı çalıştırın.
3. Cihazın yaptığı sesli ve / veya görsel komutları takip ederek yetişkin hasta pedlerini paketinden çıkarın.
4. Pedler OED’ye takılı değil ise takın.
5. Pedler, göğsün neresine yerleştirilmesi gerektiğini gösteren bir şema ile birlikte gelir. Buna göre; pedlerden birini göğüs kemiğinin sağına, köprücük kemiğinin hemen altına ve sağ meme başının üstüne, diğer pedi ise göğsün sol tarafına, meme başının soluna ve alt kaburga sınırının üzerine yerleştirin.
6. İki ilk yardımcı var ise birisi göğse pedleri yerleştirirken diğeri “Temel Yaşam Desteği” uygulamasına devam etmelidir.
7. Pedlerin hasta / yaralının göğsünde birbirine değmediğinden emin olun.
8. Pedleri çıplak göğse sıkıca yapıştırın.
9. OED kalp ritmini analiz ederken hasta / yaralıya dokunmayın ve kimsenin de dokunmasına izin vermeyin. Bununla ilişkili olarak cihazın sesli yönlendirmesi size komut verecektir. Çevredekileri hasta / yaralıya dokunmamaları için yüksek sesle uyarın.
10. Şok verilecek ise:
    • Hasta / yaralıya dokunmayın ve kimsenin de dokunmasına izin vermeyin. Bununla ilişkili olarak cihaz size komut verecektir. Çevredekileri hasta / yaralıya dokunmamaları için yüksek sesle tekrar uyarın ve hiç kimsenin hastaya dokunmadığından emin olun.
    • OED tam otomatik ise şoku kendisi verir, yarı otomatik ise sizin bir düğmeye basmanız istenir. Cihazın yönlendirmelerini takip edin.
    • Şok sonrası “Temel Yaşam Desteğine” başlayın.                                                                             
11. Şok gerekli değil ise:
    • Cihazın sesli yönlendirmelerini takip edin.
    •  “Temel Yaşam Desteği'ne” başlayın.
12. OED ve temel yaşam desteği uygulamasından sonra yaşam belirtisi (hareket, öksürük veya normal soluk alıp verme, gözlerin açılması gibi) gösteren hasta / yaralıya kurtarma (iyileşme, derlenme) pozisyonu verin. Kesinlikle cihazı kapatmayın ve pedleri çıkarmayın. Bu şekilde cihaz analiz yapmaya devam edecek ve ilk yardımcıyı sesli ve / veya görsel komutlar ile yönlendirebilecektir.

Bebekler (29 gün-1 yaş arası) ve Çocuklar (1-8 yaş arası) OED Uygulaması

1. OED ve ped seçimini doğru yapın. Bunun için:
   • 8 yaşından büyük çocuklarda standart yetişkin OED'ler ve pedler kullanın.
   •  1-8 yaş arası çocuklar için çocuk (pediatrik) pedleri ve çocuk özelliği olan OED’leri kullanın. Ancak OED'nin çocuk modu veya çocuk pedleri yoksa standart yetişkin OED ve pedlerini kullanın.
   •  1 yaşından küçük bebeklerde (29 gün-1 yaş) manuel (elle doz ayarlanabilen) defibrilatörler tercih edilir. Manuel defibrilatör yoksa, uluslararası kabul gören otorite veya kuruluşlara göre çocuk (pediatrik) pedleri ve çocuk özelliği olan OED’lerin kullanımı önerilir. Ancak bunlar da yoksa standart yetişkin OED ve pedlerinin kullanımı kabul edilebilir.
2. OED’yi hastanın yanına uygun şekilde (yatay konumda) yerleştirin.
3. OED kapağı açıldığında otomatik olarak açılan bir model değil ise açma düğmesine basarak cihazı çalıştırın.
4. OED’nin yaptığı sesli ve / veya görsel komutları takip ederek pedleri paketinden çıkarın.
5. Pedler OED’ye takılı değil ise takın.
6. Pedler göğsün neresine yerleştirilmesi gerektiğini gösteren bir şema ile birlikte gelir. Pedin üzerindeki resmi dikkatlice gözden geçirin. Çocuk 8 yaşın üzerinde ise, pedlerden birini göğüs kemiğinin sağına, köprücük kemiğinin hemen altına ve sağ meme başının üstüne, diğer pedi ise göğsün sol tarafına, meme başının soluna ve alt kaburga sınırının üzerine yerleştirin.
7. Çocuk 8 yaşın altında ve pedler çok büyükse, birbirine değme riski varsa; ön- arka pozisyonu kullanın. Pedlerden birini üst arkaya (kürek kemikleri arasına) ve diğer pedi ise göğsün ön kısmına yerleştirin (mümkünse hafifçe sola).
8. İki ilk yardımcı var ise; birisi göğse pedleri yerleştirirken diğeri “Temel Yaşam Desteği” uygulamasına devam etmelidir.
9. Pedlerin çocuğun göğsünde birbirine değmediğinden emin olun.
10. Pedleri çıplak göğse sıkıca yapıştırın.
11. OED kalp ritmini analiz ederken hasta / yaralıya dokunmayın ve kimsenin de dokunmasına izin vermeyin. Bununla ilişkili olarak cihazın sesli yönlendirmesi size komut verecektir. Çevredekileri çocuğa dokunmamaları için yüksek sesle uyarın.
12. Şok verilecek ise:
    •  Çocuğa dokunmayın ve kimsenin de dokunmasına izin vermeyin. Bununla ilişkili olarak cihaz size komut verecektir. Çevredekileri çocuğa dokunmamaları için yüksek sesle tekrar uyarın ve hiç kimsenin hastaya dokunmadığından emin olun.
    •  OED tam otomatik ise şoku kendisi verir, yarı otomatik ise sizin bir düğmeye basmanız istenir. Cihazın yönlendirmelerini takip edin.
    •   Şok sonrası “Temel Yaşam Desteğine” başlayın.                                                               
13. Şok gerekli değil ise:
    • Cihazın sesli yönlendirmelerini takip edin.
    • “Temel Yaşam Desteğine” başlayın.
14. OED ve temel yaşam desteği uygulamasından sonra yaşam belirtisi (bebekler ve çocuklar için; hareket, öksürük veya normal soluk alıp verme, gözlerin açılması gibi) gösteren bebek / çocuğa kurtarma (iyileşme, derlenme) pozisyonu verin. *Kesinlikle cihazı kapatmayın ve pedleri çıkarmayın. Bu şekilde cihaz analiz yapmaya devam edecek ve ilk yardımcıyı sesli ve / veya görsel komutlar ile yönlendirebilecektir.