Kanamalar

Kanama nedir?

Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına doğru) doğru akmasıdır. Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır:

• Kanamanın hızı,
• Vücutta kanın aktığı bölge,
• Kanama miktarı,
• Kişinin fiziksel durumu ve yaşı.

Kaç çeşit kanama vardır?

Vücutta kanın aktığı bölgeye göre:

• Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur.
• İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez.
• Doğal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır.

Damar tipine göre ise:

• Atardamar kanaması: Atardamar kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik, fışkırır tarzda akar ve açık renklidir.
• Toplardamar kanaması: Toplardamar kanamaları ise koyu renkli ve sızıntı şeklindedir.
• Kılcal damar kanaması:  Kılcal damar kanaması küçük kabarcıklar şeklindedir.

Vücutta baskı uygulanacak noktalar nelerdir?

Atardamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle kısa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır. Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı noktaları şunlardır:

• Boyun: Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri,
• Köprücük kemiği üzeri: Kol atardamarı baskı yeri,
• Koltukaltı: Kol atardamarı baskı yeri,
• Kolun üst bölümü: Kol atardamarı baskı yeri,
• Kasık: Bacak atardamarı baskı yeri,
• Uyluk: Bacak atardamarı baskı yeri.

Kanamalarda ilk yardım uygulamaları nelerdir?

Dış kanamalarda ilk yardım:

• İlk yardımcı kendini tanıtır ve hasta / yaralı sakinleştirilir.
• Hasta / yaralı sırt üstü yatırılır.
• Hasta / yaralının durumu değerlendirilir (ABC).
• Tıbbi yardım istenir (112).
• Yara ya da kanama değerlendirilir.
• Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır.
• Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı artırılır.
• Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır.
• Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır.
• Kanayan bölge yukarı kaldırılır.

• Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilk yardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve / veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa boğucu sargı (turnike) uygulanır.
• Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta / yaralının üstü örtülür.
• Şok pozisyonu verilir.

• Yapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler (boğucu sargı uygulaması gibi) hasta / yaralının üzerine yazılır.
• Yaşam bulguları sık aralıklarla (2-3 dakikada bir) değerlendirilir.
• Hızla sevk edilmesi sağlanır.

İç kanamalarda ilk yardım:

İç kanamalar şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir. Hasta / yaralıda şok belirtileri vardır. İç kanama şüphesi olanlarda aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır:

• Hasta / yaralının bilinci ve yaşam bulguları değerlendirilir (ABC).
• Tıbbi yardım istenir (112).
• Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır.
• Yiyecek ve içecek asla verilmez.
• Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa).
• Yaşamsal bulguları incelenir.
• Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır.

Hangi durumlarda boğucu sargı (turnike) uygulanmalıdır?

• Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilk yardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),
• Yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,
• Uzuv kopması varsa,
• Baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa.

Boğucu sargı uygulaması kanamanın durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır. Ancak eskisi kadar sık uygulanmamaktadır. Çünkü uzun süreli turnike uygulanması sonucu doku harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybına neden olunabilir.

Boğucu Sargı (turnike) uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır?

• Turnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8 – 10 cm olmalı,
• Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalı,
• Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılmalı,
• Turnike kanama duruncaya kadar sıkılmalı, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmamalı,
• Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmemeli,
• Turnike uygulamasının yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalı,
• Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında kanayan bölgeye göre 15 - 20 dakikada bir turnike gevşetilmeli,
• Turnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye uygulanmalı,
• Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır ancak ön kol ve bacağa el ve ayağın beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz. Uzuv kopması durumlarında, ön kol ve bacağa da turnike uygulanabilir.

Boğucu Sargı (Turnike) Uygulama Tekniği

1. İlk yardımcı eline geniş, kuvvetli ve esnemeyen bir sargı alır.
2. Şerit yarı uzunluğunda katlanır, uzuv etrafına sarılır.
3. Bir ucu halkadan geçirip çekilir ve iki ucu bir araya getirilir.
4. Kanamayı tamamen durduracak yeterlikte sıkı bir bağ atılır:
   •    Sargının içinden sert cisim (kalem gibi) geçirilir ve uzva paralel konuma getirilir.
   •    Kanama durana kadar sert cisim döndürülür.
5. Sert cisim uzva dik konuma getirilerek sargı çözülmeyecek şekilde tespit edilir.
6. Hasta / yaralının elbisesinin üzerine adı ve turnikenin uygulandığı zaman (saat ve dakika) yazılı bir kart iğnelenir.
7. Çok sayıda yaralı olduğunda yaralının alnına rujla veya sabit kalemle “turnike” veya “T” harfi yazılır.
8. Hasta / yaralının pansuman ve turnikesi görülecek şekilde battaniye ile sarılır.
9. Turnike 15 - 20 dakika aralıklarla gevşetilir, sonra tekrar sıkılır.

Uzuv kopması var ise;

1. Kopan parça temiz, su geçirmez ağzı kapalı bir plastik torbaya yerleştirilir.
2. Kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torbanın ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya ya da kovaya konulur. Bu şekilde kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur.
3. Torba, hasta / yaralı ile aynı vasıtaya konur. Torbanın üzerine hastanın adı ve soyadı yazılır. Torba en geç 6 saat içinde sağlık kuruluşuna sevk edilir.
4. Tıbbi birimler haberdar edilir (112). 

     

Şok nedir?

Kalp - damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir.

Kaç çeşit şok vardır?

Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır:

• Kardiyojenik şok (Kalp kökenli),
• Hipovolemik şok (Sıvı eksikliği),
• Toksik şok (Zehirlenme ile ilgili),
• Anaflaktik şok (Alerjik).

Şok belirtileri nelerdir?

• Kan basıncında düşme,
• Hızlı ve zayıf nabız,
• Hızlı ve yüzeysel solunum,
• Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik,
• Endişe, huzursuzluk,
• Baş dönmesi,
• Dudak çevresinde solukluk ya da morarma,
• Susuzluk hissi,
• Bilinç seviyesinde azalma.

Şokta ilk yardım uygulamaları nelerdir?

• Kendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır.
• Hasta / yaralı sırt üstü yatırılır.
• Hava yolunun açıklığı sağlanır.
• Hasta / yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır.
• Varsa kanama hemen durdurulur.
• Şok pozisyonu verilir.
• Hasta / yaralı sıcak tutulur.
• Hareket ettirilmez.
• Hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112).
• Hasta / yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır.

Şok pozisyonu nasıl verilir?

• Hasta / yaralı düz olarak sırtüstü yatırılır.
• Hasta / yaralının bacakları 30 cm kadar yukarı kaldırılarak bacakların altına destek konulur (Çarşaf, battaniye, yastık, kıvrılmış giysi vb.).
• Hastanın üzeri örtülerek ısıtılır.
• Yardım gelinceye kadar hasta / yaralının yanında kalınır.
• Belli aralıklarla (2–3 dakikada bir) yaşam bulguları değerlendirilir.

Doğal Deliklerden Çıkan Kanamalarda İlk Yardım

Burun kanaması:

• Hasta / yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir.
• Oturtulur.
• Başı hafifçe öne eğilir.
• Burun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır.
• Uzman bir doktora gitmesi sağlanır.

Kulak kanaması:

• Hasta / yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir.
• Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir.
• Kanama ciddi ise kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapatılır.
• Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır.

Kulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta / yaralı kanama örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir.